Een arm, een klopje of een tedere aai over je wang. Het lijkt futiel en soms ontvang je het zonder dat je erbij stilstaat. Alles gaat zo razendsnel in onze maatschappij dat we bijna vergeten hoe belangrijk het is om elkaar liefdevol aan te raken. In de haptonomie staat affectief contact centraal. Sterker nog: aanraking is van levensbelang.
Affectief contact voor jong & oud
Ook ik vergeet er thuis weleens bij stil te staan. Dan ben ik moe van een drukke dag en bezig met dingen die er minder toe doen. Ik word dan verrast door de vraag van een kind: of ik er nog even bij kom liggen. Vroeger deed ik dit vrijwel dagelijks en viel ik soms gewoon bij ze in slaap om dan 2 uur later wakker te worden. Nu zijn het grote mensen, jongvolwassenen die meestal pas naar bed gaan als ik al lang en breed lig te slapen. Maar wat is het fijn als ik wél de tijd neem voor affectief contact. Stop met wat ik doe. En hondsmoe er toch even bij ga liggen en tegen ze aan kruip. Pratend over dingen die er wél toe doen. Groot of klein: affectieve aanraking hebben we allemaal nodig. En ik neem me nu voor, terwijl ik dit schrijf, om dit vaker te doen.
Levensbehoefte
Het is bizar je te realiseren dat baby’s die gevoed en verschoond worden, maar niet liefkozend en beschermend worden aangeraakt, doodgaan. De wetenschap heeft aangetoond dat onze eerste levensbehoeften bestaan uit eten, drinken, slapen én huidstimulatie. Affectieve aanraking: bevestigend contact. Als een mens of zelfs een zoogdier, niet affectief wordt aangeraakt, verdwijnt de levenslust en daarmee zelfs onze honger en dorst. Aanraking is dus écht van levensbelang.
Lichaamsgeheugen
In mijn praktijk blijkt dat aanraking voor lang niet iedereen vanzelfsprekend is. Aanraken kan zo ongewoon zijn of herinneringen oproepen waardoor ongemak voelbaar is. Affectief aanraken tijdens onze vroegste jaren, ligt opgeslagen in ons lichaamsgeheugen. Dit begint al in de buik van je moeder. Een aanraking in het hier en nu, kan een onbewuste reactie oproepen in ons lichaam met daarbij passende emoties.
Voor voelen is het nooit te laat
Mensen die in hun jeugd affectief contact hebben gemist, door welke omstandigheden dan ook, kunnen met haptotherapie alsnog leren wat voelen is. Stap voor stap nieuwe ervaringen opdoen. Haptonomie heeft daarin veel te bieden door voelend aanwezig te zijn bij wat er in het lichaam ligt opgeslagen. Het gaat in de haptonomie om de rol die voelen en emoties spelen in ons leven.
Houd elkaar vast
Ook in verzorgingstehuizen is affectief contact niet meer vanzelfsprekend. Maar nog altijd even belangrijk. Onderzoek heeft aangetoond dat als dementerende ouderen vijf minuten per dag een handmassage krijgen, ze al na 10 dagen minder disfunctioneel gedrag vertonen en ze zich minder angstig voelen. Affectieve aanraking is een prachtige ingang en heeft geen taal nodig. Je handen spreken. Het is bijzonder dat onze tast het eerste orgaan is dat werkt en het laatste, ook in het geval van verregaande dementie.
Palliatieve zorg
Sander de Hosson, longarts, is wat mij betreft een inspirator van affectief contact in de (palliatieve) zorg. Hij is een geliefd arts binnen de haptonomie vanwege zijn menselijkheid en de empathische manier waarop hij de mens achter de ziekte beschrijft in zijn blogs. Niet lang geleden kwam ik een stuk van Sander tegen met als titel ‘Iets zoiets kleins’. Hierin beschreef hij de waarde van een koppelbed voor een echtpaar van wie de vrouw stervende was. Sander’s advies aan het echtpaar: ‘hou elkaar vast’.
Heb lief, raak aan en wordt geraakt
De waarde van affectief contact: het tegen elkaar aan kunnen kruipen, elkaars warmte voelen en de armen om je heen voelen in die laatste dagen, uren en minuten voor het definitieve afscheid, zijn zo waardevol en troostend. Het verhaal van het echtpaar deed me denken aan een prachtig gedicht van Phyllis Davis die beschrijft dat in de armen van je partner angsten verminderen.
Toe, raak me aan
Ben ik je baby, toe raak mij aan
Ik heb je aanraking nodig, meer dan je ooit misschien zult weten.
Was en verschoon me niet alleen, maar wieg me dicht tegen je aan,
kus mijn gezicht en streel mijn lichaam.
Je kalmerende zachte aanraking drukt veiligheid en liefde uit.
Als ik je kind ben, toe raak me aan
Als ik tegenstribbel, je zelfs wegduw,
zet door, zoek manieren om aan mijn behoefte tegemoet te komen.
Je nachtzoen helpt mijn dromen te verzoeten.
Je aanrakingen overdag vertellen me wat je werkelijk voelt.
Als ik je tiener ben, toe raak me aan
Denk niet omdat ik bijna volgroeid ben
Ik niet hoef te weten dat je om me geeft.
Ik heb behoefte aan je liefdevolle armen, aan een tedere stem. Als de weg vol stenen ligt, dan heeft het kind in me je nog steeds nodig.
Als ik je vriend ben, toe raak me aan
Niets laat me duidelijker weten dat je
om me geeft dan een hartelijke omhelzing.
Een opbeurende aanraking als ik in de put zit
verzekert me ervan dat ik word bemind
en stelt me gerust dat ik niet alleen ben.
Jouw troostrijke aanraking is misschien de enige die ik krijg.
Als ik je sekspartner ben, toe raak me aan
Je denkt misschien dat je passie genoeg is,
maar alleen je armen houden mijn angsten tegen.
Ik heb behoefte aan de tedere, geruststellende
aanraking om me eraan te herinneren dat ik word bemind, gewoon om mezelf.
Als ik je volwassen kind ben, toe raak me aan
Al heb ik een eigen gezin om vast te houden,
ik heb nog steeds behoefte aan de armen van pappie en mammie
als ik me gekwetst voel.
Als ouder kijk ik er anders tegenaan,
waardeer ik jullie meer.
Als ik je bejaarde vader of moeder ben, toe raak me aan
Zoals ik werd aangeraakt toen ik nog heel jong was.
Houd mijn hand vast, zit dicht bij me, geef me kracht,
verwarm mijn vermoeide lichaam met jouw nabijheid.
Al is mijn huid nu gerimpeld, ze vindt het heerlijk om aangeraakt te worden.
Wees niet bang, raak me gewoon aan.